Kuran ve Kölelik

Posted on Mar 5, 2012 in Kuran Ayetlerinin Düşündürdükleri by 5 Comments

Bu yazıda değinmek istediğim konu Kuran’a göre kölelik kavramı. Kölelik, İslâm’ın geldiği dönemde sosyoekonomik kökleri olan, dünyanın her tarafında geçerli bir devletlerarası gelenek durumunda idi. Esirleri köleleştirme ve köleleri çalıştırma düzeni böylesine yaygın ve köklü idi. İslâm’ın köleliğe ilişkin bir emri yoktur. Yani Kuran’da köle edinmenin emredilmesi, tavsiye edilmesi gibi bir durum yoktur. Köleliğe karşı tutumda ise Kuran’ın köleliği mevcut toplumun bir realitesi olarak tanıdığı ve bu paralelde çeşitli fıkhi konularda kölelerin durumundan bahsedildiğini görüyoruz. Kuran’ın kölelik konusundaki daha genel tavrını ise köleliğin kaldırılmasının bir hedef olarak konması olarak ifade edebiliriz.

2 – Bakara Suresi –
178. Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında üzerinize kısas yazılmıştır. Hür kişiye karşılık hür, köleye karşılık köle, dişiye karşılık dişi… Kim kardeşi tarafından herhangi bir şekilde affa uğrarsa, bu durumda örfü izlemek ve affedene en güzel biçimde bir ödeme yapmak gerekir. İşte bu, Rabbinizden size bir hafifletme ve bir rahmettir. Kim bundan sonra azgınlık ve düşmanlık ederse onun için korkunç bir azap vardır.

2 – Bakara Suresi –
221. Müşrik kadınlarla, onlar iman edinceye kadar evlenmeyin. Özgürlüğünden yoksun inanmış bir kadın, müşrik bir kadından -müşrik kadın sizin hoşunuza gitse de- çok daha hayırlıdır. Müşrik erkeklerle de onlar iman edinceye kadar nikâhlanmayın. İnanmış bir köle, müşrik bir erkekten -o hoşunuza gitse de- çok daha hayırlıdır. Bu müşrikler sizleri ateşe çağırır. Allah ise sizi, izniyle cennete ve affa çağırır. Ve ayetlerini insanlara açık açık bildirir ki, düşünüp öğüt alabilsinler.

4 – Nisa Suresi –
25. İnanmış hür kadınları nikâhlama genişliğine gücü yetmeyeniniz, ellerinizin altındaki genç, mümin köle kızlardan biriyle evlensin. Allah sizin imanınızı daha iyi bilir. Hep birbirinizdensiniz. O halde onları, ailelerinin izniyle nikâhlayın. Gizli dost edinmeyerek, zinadan uzak kalarak, iffetli hanımlar olmaları şartıyla onların mehirlerini örfe uygun bir biçimde verin. Evliliğe geçtikten sonra bir fuhuş yaparlarsa onlara, hür kadınlara uygulanan cezasının yarısı uygulanacaktır. Bu, köle ile evlenme yolu, günaha ve sıkıntıya girmekten korkanınız içindir. Sabretmeniz sizin için daha hayırlıdır. Allah çok affedici, çok merhametlidir.

Yukarıdaki ayetleri Kuran’ın köleliği Kuran’ın indirildiği toplum veya olası başka toplum için bir realite olarak tanımasına ve fıkhi konularda kölelerin de yok sayılmamasına örnek olarak verebiliriz. Özellikle evlenme ile ilgili Bakara Suresinin 221. ayetinde inanmış bir kölenin özgür olmasına rağmen müşrik olan bir kişiden üstün tutulduğunu anlayabiliriz.

47. Muhammed Suresi –
4. Savaşta inkâr edenlerle karşılaştığınızda boyunlarını vurun. Sonunda üstün geldiğinizde onları esir alın; onları ya karşılıksız veya fidye karşılığında salın. Savaş durumu kalkıncaya kadar bunu uygulayın. ALLAH dileseydi sizi savaş derdinden kurtarırdı; ancak O sizi böylece birbirinizle sınamaktadır. ALLAH yolunda öldürenlere gelince, onların yaptıklarını boşa çıkarmayacaktır.

90 – Beled Suresi –
12. Sarp yokuşun ne olduğunu sana bildiren nedir?
13. Özgürlüğü zincirlenenin bağını çözmektir o.

Yukarıdaki ayetlerden ilkinde savaş sırasında karşımızdaki düşmanı öldürme ve esirlik konusunda nasıl tavır almamız gerektiği özetlenmiştir. Kuran’a göre bir yandan sadece savunma amaçlı savaşa izin verilirken aynı zamanda savaş için gerekli şartlar oluştuğunda inananlara sadece savaş için izin verilmez ayrıca savaşmaktan kaçınmak da kınanır. Yine bu ayette de, normal şartlar altında izin verilmemesine rağmen, savaş sırasında karşımızdaki düşmanı öldürmemiz veya esir almamıza izin verilir. Ayetin sonunda ise savaş hali sona erdikten sonra esirleri karşılıksız ya da fidye karşılığı serbest bırakmamız emredilir.

Beled suresindeki ayette ise genel olarak köleleri özgürlüğüne kavuşturmak övülmektedir. Sonuç olarak Kuran’da kölelik kavramı tarihsel ve toplumsal bir realite olarak ele alınmış, inananlara köle edinmeleri yönünde bir tavsiye veya emir verilmemiştir. Ayrıca köleleri serbest bırakmak övülmüş ve çeşitli vesilelerle tavsiye edilmiştir.