Bugün kurandan veliler sözcüğünden yola çıkarak, Allah neler anlatmak istiyor onu anlamaya çalışalım. Önce şu ayete bakalım. (Araf sur. 3: Rabbinizden size indirilene uyun; O`nun berisinden bir takım velilerin ardına düşmeyin! Siz ne kadar da az öğüt alıyorsunuz. ) Bu ayette veli sözcüğüyle kimlerden bahsediyor önce onu düşünmeliyiz, daha sonra kurandan diğer ayetlerle karşılaştırdığımızda her şey ortaya çıkacaktır. Şimdide yazacağım ayetler üzerinde lütfen düşünün. (Rad sur. 7: Kâfirler diyorlar ki: Ona Rabbinden bir mucize indirilseydi ya! (Hâlbuki) sen ancak bir uyarıcısın ve her toplumun bir rehberi vardır. ) (İsra sur. 33: Allah`ın saygıya layık kıldığı cana haklı bir sebep yokken kıymayın. Kim haksızlıkla öldürülürse, onun velisine yetki/söz hakkı vermişizdir. Ama o da öldürmede sınır tanımazlık etmesin. Çünkü kendisine yardım edilmiştir. )

Yukarıda üç ayet yazdım hepsinde geçen sözcük veli ya da benzer anlamlara kullanılan rehber sözcükleri var. Ama anlamları birbirini tastiklemiyor, tam tersine birinde velilerin ardına düşmeyin, Rabbinden indirilen kurana uyun derken, Rad7 de ise her toplumun bir rehberi vardır dedikten sonrada İsra 33 de ise onun velisine yetki verildiği söyleniyor. Demek ki burada kullanılan tüm anlamlar birbirinden farklı olmalı, yoksa Hâşâ kuranda çelişki yaratmış oluruz tam tersini düşünürsek.

Açıklamaya geçmeden önce Türk Dil Kurumunun sözlüğüne bakarak Veli sözcüğünün günümüzde ne anlamlara geldiğine bakalım. ( Bir çocuğun her türlü davranışından sorumlu olan kimse. Din bilgini, ermiş, türbelerde yatan veliler… ) Osmanlıca sözlüğüne baktığımızda da pek fazla farklı bir şey görmüyoruz ondandan değişik olanları alalım. ( Sahip, malik, muhafaza eden, baba ve babanın babası) Şimdide konuya açıklık getirmeye çalışalım Allah ın izniyle. Önce Araf suresi 3. ayete bakalım. Allah, (O`nun berisinden bir takım velilerin ardına düşmeyin!) Önce Allah burada bizlere hangi konuda ve ne maksatla velilerin ardına düşmeyin diyor onu anlamalıyız ki diğer ayetlerde bahsedilen veli ve rehberle ne anlatmak istiyor daha iyi anlayalım. Bu ayette anlatılmak istenen manayı vereceğim ayet örnekleri ile sizlerin yazdığımda anlayacağınızı sanıyorum. Bakın Allah neler söylüyor bizlere.

(Bakara 107: Bilmedi mi ki göklerin de yerin de mülk ve saltanatı yalnız Allah` ındır. Sizin için Allah`tan başka ne bir veli vardır ne de bir Nasır/yardımcı. )

(Aliimran 122: Sizden iki takım, korku ile bozulmak üzere idi. Hâlbuki Allah onların velisiydi. Müminler yalnız Allah’a güvenip dayansınlar. )

(Araf 196: “Benim veli`m, o Kitap`ı indiren Allah`tır. O, hayır ve barış seven kulları koruyup gözetir. )

(Ankebut 41: Allah`ın berisinden veliler edinenlerin durumu, bir ev edinen dişi örümceğin durumuna benzer. Ve evlerin en güvensizi/en zayıfı elbette ki dişi örümceğin evidir. Keşke bilselerdi. )

(Şura sur. 46: Onların Allah`tan başka kendilerine yardım edecek velileri yoktur. Allah`ın saptırdığı kimse için artık hiçbir yol yoktur. )

(Zümer 3: Gözünüzü açıp kendinize gelin! Arı-duru din yalnız ve yalnız Allah`ındır! O`ndan başkasını veliler edinerek, “biz onlara, bizi Allah`a yaklaştırmaları dışında bir şey için kulluk etmiyoruz. ” diyenlere gelince, hiç kuşkusuz Allah onlar arasında, tartışıp durdukları konuyla ilgili hükmü verecektir. Şu bir gerçek ki, Allah, yalancı ve nankör kişiyi iyiye ve güzele kılavuzlamaz. )

Şimdide yukarıdaki ayetlerden çıkan sonuca bakalım. Bu ayetlerde özet olarak şunları söylüyor, ayetlerden kısa alıntı yapmak istiyorum anlaşılması için. Allah tan başka veli ve yardımcı yoktur. Müminler yalnız Allah a güvensin ve dayansınlar, bizim velimiz kuranı indiren Allah tır, bizleri koruyup gözeten yalnız odur. Allah ın berisinden veli edinenler dişi örümceğin durumuna benzer, çünkü en güvensiz ev odur diyor Allah. Allah tan başka yardımcı da yoktur. Bizi Allah a yaklaştıracağını söyleyerek veli edinenler için hükmü verecektir diyor ve onlar için yalancı ve nankör kişiyi iyiye kılavuzlamaz tanımını yapıyor. Bu ayetlerden çıkardığımız sonuç olarak, hiç kimseyi bana ulaşmak için aracı kullanma diyor Allah. Sizleri doğruya iletecek, güvenilecek dayanılacak benim ve de size gönderdiğim kurandır diyor. Dikkat edin bir daha tekrar ediyorum Allah a ulaşmak için kimseyi aracı koymayın, ardına düşmeyin doğruya sizleri kuran ulaştıracaktır diyor.

Şimdide Rad suresi 7. ayete gelelim ve sonundan bir alıntı yapalım. (sen ancak bir uyarıcısın ve her toplumun bir rehberi vardır. ) Bu sözcükten ne anlamalıyız, hemen kurandan bu ayeti açıklayan ayetlere bakalım. (İsra sur. 71; Gün olur, insan gruplarından her birini kendi önderiyle çağırırız. O gün kitabı kendisine sağdan verilenler, kitaplarını okuyacaklar ve bir kıl kadar haksızlığa uğratılmayacaklar. ) Allah mahşer günü insan guruplarının her birini önderleri ile çağıracağını söylüyor, peki bu önderler kimler olabilir dersiniz? Velilerin ardına düşmeyin diyen Rahman acaba burada tam tersini söyler mi? Elbette hayır, eğer bunu savunursak bakın farkında olmadan kuranda çelişki yaratmış oluruz. Peki, bunlar kimler o zaman. Bakın bu ayetlerden kimler olduğunu anlayacaksınız. (Maide suresi 109. ayet; Allah, resulleri bir araya getireceği gün şöyle der: “Size ne cevap verildi? ” Şöyle derler: “Hiçbir bilgimiz yok. Gaybları en iyi biçimde bilen sensin, sen!”) Demek ki mahşer günü gönderdiği resullere soruyor ve verdiği cevap ise her şeyi bilen bizzat Allah olduğunu söyleyeceklerini belirtiyor. Demek ki bir araya toplanacağımız gün geldiğinde, bizlere Rahmanın gönderdiği önderlerle yani peygamberlerle, birlikte onların şahitliğinde hesap görüleceği daha iyi anlaşılıyor. Bu sözlerimi daha da iyi anlayabilmeniz lütfen şu ayeti okuyunuz. (İsra sur. 15; Kim yola gelirse kendisi için yola gelmiş olur. Sapıtan da kendi aleyhine sapıtmış olur. Hiçbir günahkâr, bir başka günahkârın yükünü taşımaz. Ve biz, bir resul göndermedikçe azap edici değiliz. ) Ayetin sonundaki cümle her şeyi açıklıyor, demek ki Rad suresi 7. ayette geçen her toplumun bir rehberi vardır sözünden bahsedilen rehber peygamberler olduğunu daha da iyi anlıyoruz. Bakın bu ayetlerden de bu söylediklerimi çıkartabilirsiniz (Tevbe sur. 115. ayet: Allah bir topluluğa kılavuzluk ettikten sonra, sakınacakları şeyleri kendilerine ayan-beyan bildirinceye kadar, onların sapıklığına hükmetmez. Allah her şeyi hakkıyla bilendir. ) Bu ayette geçen topluluğa kılavuzluk edecek, sakınacak şeyleri bildirecek, daha açıkçası onlara rehber olacak kimler olabilir, elbette peygamberler. Bakın bu ayette bu konu ile ilgilidir.

(Araf sur. 6. ayet: Yemin olsun, kendilerine elçi gönderilenleri muhakkak hesaba çekeceğiz; gönderilen elçileri de mutlaka hesaba çekeceğiz. ) Şimdi yazacağım ayet ise açıklamaya çalıştığım peygamberler yani rehberler konusuna bence çok daha iyi açıklık getiriyor. (Ali İmran 68: Şu bir gerçek ki, insanların İbrahim’e gönülce en yakın olanları, elbette ona uyanlar, bu peygamber, bir de iman sahipleridir. Allah, müminlerin veli’sidir. ) Ayete baktığınızda İbrahim peygambere dikkat edin gönülce en yakın olma tabirini kullanıyor, Ama ayetin sonunda yazımızın başında izah ettiğimiz din ve iman adına gerçek rehber ve sığınılacak, güvenilecek, dayanılacak bağışlayıcı tek dost veli olarak Allah kendisinin olduğunu açıklıyor. Şimdi yazacağım ayet ise bahsettiğimiz bu konunun kilidi ve açıklayıcısı son noktayı koyan bir ayettir bence. (Müddesir sur. 56: Ve onlar, Allah`ın dilediği dışında, öğüt alamazlar. Sakındırmaya ve affetmeye ehil olan O`dur. ) Dikkat edin Allahın dilediği dışında kimsenin öğüt alamayacağını söylüyor ve sakındırmaya ve affetmeye tek yetkili ve ehil olan ALLAH tır diyor. Ama yukarıda ne demiştik peygamberler bizler için bir rehberdir diyordu ayetlerde. Ayrıca her toplumun rehberleri olduğu açıklamasını yapıyordu. Rehber yani resul göndermedikçe hesap da sormayız açıklamasını yapıyordu. Son ayette ise bence anahtar ayet, rehber göndersek bile Allahın dilediği dışında kimse öğüt alamayacağını sakındırmaya ve bağışlamaya tek yetkili bizzat kendisinin olduğunu söylüyor. Bu kısım önemli olduğu için tekrarladım.

Şimdide İsra suresi 33. ayette geçen velinin ne anlamda kullanıldığına bakalım. (onun velisine yetki/söz hakkı vermişizdir. ) Burada geçen veli sözcüğünü vereceğim örneklerle daha iyi anlayacaksınız. Buradaki veli din ve inanç bakımından sığınılacak kişi değil, ama kendisinden sorumlu insan anlamında kullanılmıştır. Örnekler verelim.
(Neml sur 49: Allah adına yeminleşerek şöyle dediler: “Ona ve ailesine bir gece baskını yapalım, sonra da velisine şöyle diyelim: Biz onların ailesinin öldürülüşüne tanık olmadık. Vallahi, doğru söyleyenleriz. )
(Bakara 282: ……. Borç altına giren, aklı ermez yahut zayıf-çaresiz biri ise yahut yazdırmaya gücü yetmiyorsa, velisi adaletle yazdırsın. Erkeklerinizden iki kişiyi de tanık tutun…….. )

Buradaki ayetlerden çok net anlaşılıyor ki bizlerden sorumlu büyüğümüz anlamında kullanılmış. Şimdide buna benzer ama lider yönetici anlamında geçen ayetlere bakalım.

(Nisa 58: Şu bir gerçek ki, Allah size emanetleri, onlara ehil olanlara vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmetmenizi emrediyor. Allah size bu şekilde ne güzel öğüt veriyor. Allah Semî`dir, çok iyi duyar; Basîr`dir, çok iyi görür. )

(Nisa 59: Ey iman edenler! Allah`a itaat edin. Peygamber`e ve sizden olan ülülemre (idarecilere) de itaat edin. Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah`a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah`a ve Resûl`e götürün (onların talimatına göre halledin); bu hem hayırlı, hem de netice bakımından daha güzeldir. )

Yukarıda geçen iki ayete bakalım. Birincisinde bizleri yönetecek insanları ehil insanlardan seçmemizi emrediyor, bu görevin mahiyeti de devamında zaten açıklanıyor. Bu görevi alan bir insanında bir devlet yöneticisi ya da buna benzer bir göreve seçilmiş bir insanın, adaletle insanları yönetmesi emrini veriyor, dikkat ederseniz aldığı görev konusunda adaletli yönetimden bahsediyor, yoksa bizleri Allah a yaklaştırması ya da din ve iman adına liderlik yapmasından asla bahsetmiyor. Eğer bundan bahsediyor dersek diğer ayetlerin hiçbirisini kabul etmemiş oluruz. Şimdi gelelim ayetin verdiği peygamberimiz örneğine. Bu ayetin içinde peygamberimizin de özellikle zikredilmesinin nedeni, peygamberimizin aynı zamanda o toplumun bir lideri, yöneticisi olmasındandır. Dikkat ederseniz anlaşmazlığa düşüldüğünde onu Allah a ve resulüne götürün diyor ayet. Şimdi düşünelim bu ayetin demek ki anlatmak istediği iki amacı var. Birincisi peygamberimizin sağlığında herhangi bir anlaşmazlıkta ilk müracaat edilecek makam peygamberimiz olduğu anlaşılıyor, ama ya peygamberimiz yoksa? İşte işin ince noktası, yoksa din ve inanç konularında diğer liderlerine sorun demiyor dikkat ederseniz. O zaman Allah a bırakın diyor. Bu sözlerimden tatmin olmayan arkadaşlarımız olabilir, haklıdır da bu sözlerimi destekleyen bakın şu ayetler nasıl sözlerimi doğruluyor, yani günümüzde aramızda bir anlaşmazlığa düştüğümüzde hükmünü kime bırakmamızı istiyor Allah.

(Zümer sur. 46: De ki: Ey gökleri ve yeri yaratan, gizliyi de aşikârı da bilen Allah! Kullarının arasında, ayrılığa düştükleri şeyin hükmünü ancak sen vereceksin. ) (Şura sur. 10: Herhangi bir şeyde ihtilafa düştüğünüzde onun HÜKMÜ Allah`a bırakılır. İşte budur Rabbim olan Allah! Yalnız O`na güvenip dayandım; yalnız O`na yönelirim ben. ) Ayetleri okuduğumuzda ne kadar güzel anlaşılıyor, Allah anlaşamadığımız konuları bakın peygamberimiz varken yani yaşıyorken kendisine danışmamızı, daha sonraki dönemlerde de Allah a havale etmemizi, yani hükmünü ona bırakmamızı emrediyor.

Sanırım konu iyice anlaşılmıştır. Özet yapmak gerekirse dayanılacak ve ardından din iman ve inanç adına gidilecek, güvenilecek, sığınılacak VELİ yalnız benim diyor ALLAH. Hatta bana sizleri yaklaştıracağını söyleyenlere de inanmayın diyor. Bir başka veli ise bizlerin yetiştirilmesinden sorumlu kişiler ki ayetlerden çok net anlaşılıyor. Bir diğeri de peygamberler, onlarda bizlerin uyarıcı ve rehberleridir diyor ayetlerinde. Bizler de peygamberlere gönülce en yakın olanlar, onlara uyanlar ve takipçileriyiz diye açıklık getiriyor. Allah müminlerin velisidir diyor kuran. Ben Kurandan anladıklarımı sizlerle paylaşmaya çalıştım, elbette hata yapabilirim. Rabbim istemeden yapacağım hatalarımdan dolayı beni bağışla, affet. Bizlere gösterdiği yol, ayetleri bir bütün halinde okuyup daha sonra aklımızı çalıştırıp düşünmektir, Rabbim bende bu emrini yerine getirdim yaptığım ve yapacağım hatalarımı bağışla.

Rahman gönül gözümüzü açık kullarından eylesin

SAYGILARIMLA
Haluk GÜMÜŞTABAK