1-Geleneklerin etkisi: Gelenekler tarih boyunca uzun bir süre uygulanmaktan gücünü alırlar. Peygamberimize “Biz atalarımızın yolunu takip edeceğiz” (Bakınız 43. sure, 22-24. ayetler) diyerek meydan okuyanlar; dinin otoritesine geleneklerin otoritesiyle karşı çıkanlardır. Bunların hatası; bir görüşün veya uygulamanın tarihsel bir süreçte uygulanmış olmasıyla, bu görüşün doğru olması arasındaki farkı ayırt edememeleridir. Günümüzdeki sorun ise geleneklerin dinle karıştırılmış olması ve uydurma hadisler aracılığı ile bunların “dinselleştirilmesidir”. Haremlik-selamlık uygulaması, üç parmakla yemek, sarık takmak gibi uygulamalar geleneklerin dinleştirilmesiyle ilgili uygulamalara örnektir. Bunlar Kuran’ın kaynağı olduğu dinimizden çıkarılmadıkça “gerçek İslam” ortaya çıkmayacaktır. Bu tipteki uygulamaların dinden çıkartılması, Kuran’da olmayan uygulamaların dinden dışlanmasıyla ve geleneklerin esaretinden kurtulmakla olacaktır.

2-Modernitenin etkisi: Modernite ise gücünü -geleneğin tersine- güncel olmasından almaktadır. Burada ise dünyada “şu anda” hakim fikir olarak yaygın olan görüşlerin doğru olduğu iddiası vardır. Oysa, Kuran’ın otoritesine geleneğin otoritesiyle karşı çıkılması da, modernitenin otoritesisyle karşı çıkılması da kabul edilemez. Ne insanların tarih boyunca uygulamaları, ne de şu anda dünyada hakim olan uygulamalar dine (Kuran’ın gösterdiği) ilave veya eksiltme yapabilir.

Bunların (gelenek ve modernitenin) dine “ilave yapmalarına” karşı çıkılırken, bunlardan kaynaklanan uygulamaların –Kuran’la çelişmediği sürece- yapılmaması gerektiğini savunuyorum. İsteyen geleneğin etkisiyle sarık takıp, üç parmakla yemek yiyebileceği gibi, isteyen modernitenin etkisiyle kot pantolon giyip, cep telefonu kullanabilir… Kuran’da kesin hükme bağlanmamış birçok husus vardır; bunları isteyen gelenekle, isteyen modernite-küreselleşmeyle yaygınlaşan alışkanlıklarla doldurur. Bu özgürlük alanlarına karşı çıkmamak gerekir. Fakat Kuran’ın otoritesinin üzerine, ister gelenekle, ister moderniteyle karşı çıkılmaya çalışılırsa buna da taviz vermemek lazımdır. Gelenek veya modernite bir uygulamanın doğruluğunun kaynağı olamaz.

Osman